پیوندهای کلانشهری و تحولات کالبدی- فضایی روستاهای پیرامون محدوده مورد مطالعه : دهستان محمدآباد کرج

تحولات کالبدی- فضایی روستاها در دهه های اخیر تحت تأثیر روند شتابان شهرگرایی در مقابل روستاگریزی، به ویژه در کشورهای جهان سوم جوامع روستایی را هم از لحاظ کیفی و هم از نظر کمی با تحولاتی بنیادین روبرو ساخته است. کلانشهر کرج نیز از مهم ترین عرصه های تحولات مکانی- فضایی به شمار می رود که تمرکز سرمایه، صنایع، امکانات و خدمات موجب رشد کالبدی و کارکردی شتابان در آن گردیده است. اینگونه رشد شتابان و روند های حاکم بر آن پیامدهایی همچون دگرگونی های همه جانبه در ساخت و بافت روستاهای پیرامونی را در پی داشته است. دهستان محمد آباد واقع در شهرستان کرج، از جمله نواحی روستایی است که در چندین سال اخیر تحت تأثیر موقعیت خاص ارتباطی و نزدیکی با کلانشهر کرج تحولات شتابان و عمیقی را در زمینه های مختلفی همچون: الگوی مسکن و بافت روستایی، کاربری اراضی، ویژگی های جمعیتی، وضعیت اقتصادی و اشتغال روستا تجربه کرده است. علت اصلی بروز این تحولات و تغییر نقش و عملکرد روستا ها را می توان در روابط و پیوندهای میان شهر و روستا جست و جو کرد. این تحقیق نیز در صدد است تا جریانات شکل دهنده پیوندهای روستایی - شهری میان کلانشهر کرج و دهستان محمدآباد و نقش این پیوندها در تحولات کالبدی - فضایی روستاهای پیرامون را مورد بررسی قرار دهد. بر اساس بررسی های انجام گرفته، پیوندهای روستایی – شهری در قالب سه جریان اساسی در منطقه مورد مطالعه شکل گرفته است. جریان سرمایه: سرمایه شهری به دو صورت خصوصی و دولتی به منطقه مورد بررسی جریان یافته است. جریان جمعیت: جریان جمعیت در این منطقه از طریق مهاجرت های دائمی و همچنین آمد و شدهای روزانه بین محل مسکونی و محل کار شکل گرفته است. جریان کالا و خدمات در منطقه مورد مطالعه، که انتقال محصولات کشاورزی از نواحی روستایی به مراکز شهری و در جهت متفاوت، جریان انتقال کالاهای صنعتی و کارخانه ای از مراکز شهری به سکونتگاه های روستایی را در بر می گیرد. در نهایت این پژوهش در بررسی های خود به نتایج زیر رسیده است: - پیوندهای روستایی – شهری بین شهر کرج و روستاهای پیرامونی، مبتنی بر جریانات دو سویه(بویژه سرمایه و جمعیت) و متأثر از کارکرد کلانشهری، توان های محیطی، اجتماعی – اقتصادی و سیاست دولت شکل گرفته – تقویت شده اند. - پیوندهای روستایی – شهری اگرچه در برخی از سکونتگاه های روستایی زمینه های تحول نامطلوب را سبب شده، ولی اثر بخشی مثبت آن بیشتر بوده است. - تقویت پیوندهای روستایی – شهری بین کلانشهر کرج و روستاهای پیرامون، در چهارچوب شبکه منطقه ای با تأکید خاص بر الزامات محلی- منطقه ای نظیر: کارکرد کلانشهر، توان های محیطی، اجتماعی - اقتصادی و سیاست دولت، می تواند زمینه های تحولی مثبت را در ابعاد مختلف برای سکونتگاه های روستایی به دنبال داشته باشد. در نهایت برای تقویت پیوندهای روستایی – شهری در راستای تحولات مثبت در فضای روستایی پیشنهاداتی ارائه گردیده است.